دانلود پی دی اف کتاب امتناع تفکر در فرهنگ دینی آرامش دوستدار PDF

هدف کلی کتاب «امتناع تفکر در فرهنگ دینی» اثر آرامش دوستدار این است که یک نقد ریشه‌ای، ساختاری و فلسفی به فرهنگ دینی حاکم بر بستر تاریخی و فکری ایران ارائه دهد و اثبات کند که این فرهنگ، به دلیل ماهیت خاص خود و اتکا بر ناپرسایی و پذیرش مطلق مفروضات پیشین، به صورت ذاتی و ساختاری مانع از شکل‌گیری و رشد تفکر انتقادی، عقلانیت مستقل و پرسشگری ریشه‌ای شده است؛ به عبارت دیگر، هدف دوستدار نشان دادن این تز اصلی است که تفکر به معنای فلسفی و خردورزی آزاد، در بستر سنتی و دینی ایران ممتنع و غیرممکن بوده است و این امر را علت اصلی عدم پیشرفت فکری و اجتماعی در جامعه ایران می‌داند.

این دیدگاه رادیکال و مناقشه‌برانگیز آرامش دوستدار، که فرهنگ دینی را عامل اصلی «ناپرسایی» در ایران می‌داند، به صورت طبیعی او را به یک چهره مرکزی، جنجالی و تأثیرگذار در محیط روشن‌فکری و گفتمان‌های فلسفی-اجتماعی ایران تبدیل کرده است و نظریات او، خواه مورد پذیرش باشند یا نقد، همواره یکی از محورهای اصلی مباحثات روشنفکران محسوب می‌شوند؛ در ادامه‌ی بحث، این مقاله تلاش می‌کند تا به یک ارزیابی دقیق و تطبیقی از این نظریات تند و تیز، با بهره‌گیری از چارچوب‌های فکری ریچارد رورتی، فیلسوف برجسته پست‌مدرن آمریکایی، بپردازد تا ابعاد جدیدی از بحث گشوده شود؛ در این راستا، نظریات رورتی که خود منتقد بنیادگرایی‌های فلسفی است، به عنوان یک ابزار تحلیلی قدرتمند به کار گرفته می‌شود، به ویژه آنجا که رورتی به تمایزگذاری و قرار دادن دو برداشت کاملاً متمایز از مفهوم عقلانیت، یعنی «عقلانیت در معنای محدود» و «عقلانیت در معنای گسترده»، در مقابل یکدیگر می‌پردازد و در نهایت، با استفاده از استدلال‌های دقیق، به نقد و رد قاطعانه نگرش محدود به عقلانیت که بر پایه مفروضات جهان‌شمول، بنیادین و متافیزیکی استوار است، می‌پردازد و آن را زمینه‌ساز دگماتیسم و عدم انعطاف فکری می‌داند.

پرسش اصلی این مقاله تحلیلی آن است که نظریات جنجالی آرامش دوستدار در باب «ناپرسایی» و ممتنع بودن اندیشیدن در فرهنگ دینی، در چهارچوب کدام یک از دو برداشت مطرح شده از عقلانیت قرار می‌گیرد و با موشکافی و بررسی دقیق آثار او، این نتیجه به دست می‌آید که درک بنیادین دوستدار از عقلانیت، به طرز محسوسی در قالب برداشت محدود از این مفهوم قرار می‌گیرد، نگرشی که به شکلی سخت‌گیرانه هر گونه تفکر، باور یا رویه‌ای را که خارج از چارچوب‌های سخت و مشخص خود قرار گیرد، به صراحت بیرون از دایره تعریف شده عقلانیت و خردورزی می‌داند؛ در همین راستا، روایت کلان و یکپارچه دوستدار از تاریخ فرهنگی ایران، مبتنی بر مجموعه‌ای از تعمیم‌های گسترده، مطلق و یک‌طرفه است که به دلیل تمرکز بر تنها یک عامل، معیارهای لازم برای درک ظرافت‌ها، تناقضات، پیچیدگی‌ها و لایه‌های متعدد این فرهنگ غنی و تاریخی را نادیده گرفته و امکان دیدن جزئیات و استثنائات را سلب می‌سازد.

کتاب «امتناع تفکر در فرهنگ دینی» اثر جنجالی و بنیادین آرامش دوستدار، برای اولین بار در سال ۱۳۷۶ توسط نشر روشنگران و مطالعات زنان منتشر شد و به سرعت به یکی از تأثیرگذارترین متون در گفتمان روشنفکری و نقد دینی معاصر ایران تبدیل گشت؛ این اثر با رویکردی انتقادی و فلسفی، در صدد اثبات تز اصلی خود مبنی بر این است که فرهنگ دینی و سنت فکری ایران، از دوران باستان تا به امروز، به دلیل ماهیت خود، توانایی ایجاد یک بستر مناسب برای اندیشیدن عقلانی، پرسشگری بنیادین و تفکر انتقادی را از دست داده و این امر را تحت عنوان «ناپرسایی» یا «تفکرناجویی» معرفی می‌کند؛ دوستدار با تحلیل ساختارهای زبانی، فلسفی و کلامی حاکم، استدلال می‌کند که این فرهنگ به طور نظام‌مند، هرگونه شکاکیت و عقلانیت مستقل را به حاشیه رانده و به همین دلیل، امکان وقوع یک رنسانس فکری را در ایران ممتنع ساخته است؛ این کتاب به دلیل لحن تند، دیدگاه‌های رادیکال و تعمیم‌های گسترده تاریخی‌اش، همواره مورد توجه و بحث‌های داغ در میان فیلسوفان، جامعه‌شناسان و منتقدان ادبی قرار داشته و یک نقطه عطف در ادبیات نقد فرهنگ به شمار می‌رود.