دانلود پی دی اف کتاب طبیعیات دانشنامه علائی شیخ رئیس ابوعلی سینا PDF

هدف کلی بخش طبیعیات کتاب دانشنامه علائی شیخ الرئیس ابوعلی سینا، که در کنار منطق و الهیات یکی از بخش‌های اصلی نگاشته شده توسط خود اوست، در راستای دو هدف بزرگتر قرار می‌گیرد؛ نخستین هدف، تبیین و ارائه جامع‌ترین نظام فلسفی مشائی در باب جهان مادی و متغیر به زبان فارسی است، چرا که این کتاب به درخواست علاءالدوله کاکویه و به دلیل دشواری فهم کتب عربی در این حوزه نوشته شد و ابن سینا در آن کوشید تا مفاهیم پیچیده طبیعیات (علوم زیرین) را با استفاده از واژگان و اصطلاحات فارسی موجود یا ساخته شده خود تبیین کند تا دسترسی به حکمت و فلسفه برای فارسی‌زبانان آسان‌تر شود. هدف دوم و عمیق‌تر، شرح اصول و مبادی حاکم بر «جوهر و عرض» در جهان طبیعت است، که شامل بررسی دقیق مفاهیمی چون حرکت (انواع، علل و مقولات آن)، زمان، مکان (جایگاه)، خلاء و همچنین تبیین ساختار عناصر اربعه، آسمان و عالم و در نهایت قوای نفس می‌شود؛ در واقع، هدف ابن سینا ارائه یک چارچوب فکری کامل درباره هر هستی است که تصور آن همراه با ماده باشد و این دانش طبیعی، به عنوان مقدمه‌ای ضروری، راه را برای ورود به علم برین یا الهیات (متافیزیک) هموار می‌سازد تا در نهایت، حکمت نظری به کمال رسیده و فهم کل هستی محقق شود.

حکیم ابوعلی سینا به عنوان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ علم و فلسفه، با خلق آثار و دستاوردهای بی‌شمار، میراثی فرهنگی و علمی بر جای نهاده که تأثیرات آن نه تنها مرزهای ایران، بلکه گستره تمدن‌های جهانی، اعم از جهان اسلام و اروپا، را درنوردیده است. نسخه اصلی طبیعیات او، که در این کتاب به صورت تحلیلی و کامل مورد کنکاش قرار گرفته است، نمایانگر ژرفا و جامعیت کم‌نظیر دانش او در گستره علوم است؛ این بخش از آثار ابن سینا (مانند بخش طبیعیات کتاب شفا یا دانشنامه علائی) صرفاً مجموعه‌ای از داده‌های علمی نیست، بلکه یک نظام فلسفی-علمی یکپارچه را ترسیم می‌کند که در آن به موضوعات متنوعی پرداخته شده است، از جمله مباحث بنیادی فیزیک قدیم درباره حرکت، زمان، مکان و ماهیت ماده، تحلیل مفاهیم کیهان‌شناختی و ساختار افلاک، بررسی فرآیندهای زمینی چون زمین‌شناسی و هواشناسی، و نیز تحقیقات عمیق در حوزه‌های زیست‌شناسی، کالبدشناسی و روان‌شناسی (نفس) که در آن قوای مختلف نفس نباتی، حیوانی و ناطقه تشریح شده است؛ گرچه نویسنده به مباحث متافیزیک اشاره کرده، لازم به ذکر است که طبیعیات خود زمینه‌ای است برای ورود به الهیات و متافیزیک که به عنوان بخش‌های مجزا در آثار اصلی ابن سینا مطرح شده‌اند و این بررسی دقیق و جامع تمامی آن مباحث، به مخاطب امروزی فرصت می‌دهد تا به فهمی عمیق‌تر و ساختارمند از جهان‌بینی این فیلسوف بزرگ و شیوه یکپارچه‌سازی علوم عقلی و تجربی در اندیشه او دست یابد.

نزدیک به سه سال پیش از تاریخ ذکر شده (حدود سال ۱۳۶۸ قمری)، هیأت محترم انجمن آثار ملی تصمیم به برگزاری مراسمی بزرگ گرفتند تا هزاره میلاد حکیم شهیر ایرانی، شیخ الرئیس ابوعلی سینا، را در سال ۱۳۷۱ قمری جشن بگیرند. برگزاری چنین رویدادی، خود نمادی از ارج نهادن و تجلیل شایسته از مقام شامخ علمی و فرهنگی این دانشمند سترگ است. ابن سینا نه تنها به عنوان یک فیلسوف پیشرو و یک پزشک برجسته شهرت جهانی دارد، بلکه تسلط و تبحر او در علومی چون ریاضیات و همچنین جایگاه او به عنوان یک ادیب، گستره نبوغ او را به خوبی آشکار می‌سازد. دستاوردهای او در حوزه‌های متنوعی همچون فلسفه، طب، ریاضیات و ادبیات، او را به یک همه‌چیزدان تبدیل کرده است و آثار جاودانه او تا به امروز نیز همچنان به عنوان مراجع اصلی و بنیادی برای پژوهش‌ها و مطالعات علمی در میان دانشمندان و محققان سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بخش «طبیعیات» کتاب دانشنامه علائی، یکی از سه رکن اصلی این اثر جامع فلسفی است که توسط شیخ الرئیس ابوعلی سینا به زبان فارسی دری و به درخواست علاءالدوله کاکویه (حاکم اصفهان) در بین سال‌های ۴۱۲ تا ۴۲۸ قمری نگاشته شده است. هدف از تألیف این بخش، که در کنار منطق و الهیات قرار دارد، تبیین جامع اصول و مبادی حاکم بر جهان مادی و متغیر (علم زیرین) با استفاده از زبان و اصطلاحات فارسی بود، تا دسترسی به حکمت مشاء برای فارسی‌زبانان آسان شود. محتوای طبیعیات دربرگیرنده شرح مفاهیم کلیدی فلسفه طبیعی است؛ از جمله بحث درباره جوهر و عرض، تبیین ماهیت حرکت، زمان و مکان و اثبات ابطال خلاء، شرح عناصر اربعه، بررسی ساختار جهان بالا و افلاک، و مهم‌تر از همه، تحلیل عمیق قوای نفس (نباتی، حیوانی و ناطقه) و چگونگی ادراک حسی و عقلی موجودات زنده. این بخش، که در مقایسه با کتاب‌های عربی ابن سینا (مانند الشفا) به اختصار نوشته شده، به دلیل نثر روان و نقش بنیادینش در پایه‌گذاری واژگان علمی و فلسفی فارسی، از اهمیت تاریخی و ادبی ویژه‌ای برخوردار است و به عنوان پیش‌درآمدی ضروری برای ورود به مباحث الهیات (علم برین) عمل می‌کند.